Chúa Bà Tộc Mọi: Bà Chúa Bói Anh Linh Của Người Mọi Xưa
Trong thế giới tâm linh đa dạng và phong phú của Việt Nam, bên cạnh những vị thần quen thuộc, còn có những vị thần mang đậm dấu ấn văn hóa của các dân tộc thiểu số. Một trong số đó là Chúa Bà Tộc Mọi, một nhân vật huyền thoại gắn liền với tín ngưỡng của người Mọi, hay còn gọi là người Thượng, sống trên những vùng núi cao hiểm trở. Bà được biết đến như một bà chúa bói tài ba, anh linh, và là một phần không thể thiếu trong hệ thống thờ tự Tứ Phủ linh thiêng.
“Khắp sơn lâm nức danh Chúa Mọi
Tiếng vang lừng khắp cõi Nam Bang”
Câu ca dao này đã phần nào thể hiện được sự nổi tiếng và kính trọng mà người dân dành cho Chúa Bà Tộc Mọi. Tuy nhiên, do những biến động lịch sử và sự mai một của văn hóa truyền thống, thông tin về bà còn rất ít và chưa được nhiều người biết đến.
Bài viết này sẽ cố gắng thu thập và hệ thống lại những gì còn sót lại về Chúa Bà Tộc Mọi, từ sự tích, vai trò trong tín ngưỡng, đến những đền thờ hiếm hoi còn sót lại.
Chúa Bà Tộc Mọi Là Ai?
Để hiểu rõ hơn về Chúa Bà Tộc Mọi, trước hết cần phải hiểu về tộc người Mọi, hay còn gọi là người Thượng. Đây là một tập hợp các dân tộc thiểu số sinh sống chủ yếu ở vùng núi cao nguyên Trung Bộ và một số tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam. Mỗi dân tộc lại có những phong tục, tập quán và tín ngưỡng riêng biệt. Tuy nhiên, họ đều có chung một niềm tin vào các thế lực siêu nhiên, các vị thần linh cai quản núi rừng, sông suối.
Chúa Bà Tộc Mọi, theo đó, là vị nữ thần bảo hộ của người Mọi. Bà được xem là người có khả năng bói toán, tiên tri, giúp đỡ người dân trong cuộc sống, đặc biệt là trong việc chữa bệnh, tìm kiếm mùa màng bội thu, và bảo vệ khỏi những tai ương, dịch bệnh. Bà không chỉ là một vị thần linh mà còn là biểu tượng của sự thông thái, lòng nhân ái, và sức mạnh của người phụ nữ trong xã hội truyền thống của người Mọi.
Việc thờ cúng Chúa Bà Tộc Mọi thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên, giữa cuộc sống thực tại và thế giới tâm linh. Bà là cầu nối giữa hai thế giới này, mang đến sự an ủi, hy vọng, và sức mạnh cho người dân trong cuộc sống đầy khó khăn và thử thách.
Sự Tích Chúa Bà Tộc Mọi: Những Mảnh Ghép Lịch Sử Và Văn Hóa
Thật đáng tiếc khi những tài liệu ghi chép chính thức về sự tích Chúa Bà Tộc Mọi gần như không còn tồn tại. Trải qua những biến động lịch sử, chiến tranh, và sự thay đổi của xã hội, những câu chuyện truyền miệng về bà đã dần bị thất lạc. Tuy nhiên, qua những gì còn sót lại trong văn hóa dân gian, chúng ta vẫn có thể hình dung được phần nào về cuộc đời và sự nghiệp của vị nữ thần này.
Có lẽ, Chúa Bà Tộc Mọi là một người phụ nữ có thật trong lịch sử, một người có tài năng đặc biệt trong việc bói toán, chữa bệnh, và am hiểu về thiên nhiên. Bà đã sử dụng những khả năng của mình để giúp đỡ cộng đồng, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người dân. Sau khi qua đời, bà được người dân tôn kính và thờ phụng như một vị thần linh.
Một số truyền thuyết kể rằng Chúa Bà Tộc Mọi là con gái của một vị tù trưởng người Mọi. Bà sinh ra đã mang trong mình những khả năng đặc biệt, có thể giao tiếp với các loài vật, hiểu được tiếng nói của cây cỏ. Khi lớn lên, bà đã đi khắp các bản làng, giúp đỡ người dân chữa bệnh, giải quyết những tranh chấp, và dạy họ cách trồng trọt, chăn nuôi. Bà được người dân yêu quý và kính trọng như một vị cứu tinh.
Một truyền thuyết khác lại kể rằng Chúa Bà Tộc Mọi là một người phụ nữ bình thường, nhưng bà đã có công lớn trong việc bảo vệ cộng đồng khỏi những kẻ xâm lược. Bà đã tập hợp người dân lại, tổ chức kháng chiến, và đánh đuổi kẻ thù ra khỏi vùng đất của mình. Sau khi giành được thắng lợi, bà đã được người dân tôn vinh và thờ phụng như một vị anh hùng.
Dù sự tích cụ thể về Chúa Bà Tộc Mọi có thể khác nhau, nhưng tất cả đều thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn kính của người dân đối với bà. Bà là biểu tượng của sức mạnh, lòng dũng cảm, và sự thông thái của người phụ nữ trong xã hội truyền thống của người Mọi. Bà cũng là hiện thân của những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, như lòng nhân ái, sự đoàn kết, và tinh thần yêu nước.
Hầu Giá Chúa Bà Tộc Mọi
Trong thực hành tín ngưỡng, việc hầu giá Chúa Bà Tộc Mọi không phổ biến như các vị thánh khác trong Tứ Phủ. Chỉ những người thực sự có duyên và được lộc của bà mới có thể thỉnh bà về ngự đồng. Khi ngự đồng, Chúa Bà thường mặc áo đen hoặc áo chàm, tấu hương, múa mồi và ban phát tài lộc cho những người thành tâm.
Đền Thờ Chúa Bà Tộc Mọi: Những Địa Điểm Tâm Linh Cần Được Bảo Tồn
Do sự mai một của văn hóa và những biến động lịch sử, số lượng đền thờ Chúa Bà Tộc Mọi còn lại rất ít. Theo thông tin từ cuốn sách “Tín ngưỡng Tam Tứ Phủ và thờ Thánh ở Việt Nam”, hiện nay có ba địa điểm được cho là còn thờ Chúa Bà Tộc Mọi:
- Đền Chúa Mọi ở Thái Nguyên
- Đền Chúa Mọi ở Cao Bằng
- Đền Khuôn Dầu ở Lạng Sơn
Đền Chúa Bà Tộc Mọi ở Thái Nguyên
Đền Chúa Mọi ở Thái Nguyên được xem là một trong những đền thờ chính của Chúa Bà. Ngôi đền tọa lạc tại xóm 8, xã Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. Đường đi đến đền khá thuận tiện, có thể di chuyển bằng ô tô, xe máy hoặc xe khách. Ngôi đền là một địa điểm tâm linh quan trọng, thu hút đông đảo du khách và người dân địa phương đến cầu nguyện và chiêm bái.
Đền Chúa Mọi tại Cao Bằng
Đền Chúa Mọi tại Cao Bằng nằm trên động Già Long, thuộc xã Tĩnh Túc, tỉnh Cao Bằng. Để đến được đền, du khách có thể đi bằng ô tô hoặc xe máy. Nếu đi bằng xe khách, bạn sẽ phải bắt thêm một chặng xe nữa từ bến xe Cao Bằng đến đền, khoảng hơn 50km. Đền nằm ở vị trí khá hẻo lánh, nhưng lại mang đến một không gian thanh tịnh, yên bình, rất thích hợp cho việc tĩnh tâm và cầu nguyện. Cụ Lê Văn Côi là người trông coi và chăm sóc hương khói cho đền.
Đền Khuôn Dầu thờ Chúa Bà Tộc Mọi trên Lạng Sơn
Theo truyền miệng, đền thờ Chúa Mọi còn có ở Lạng Sơn, từ Đền Công Đồng Bắc Lệ đi vào đến cửa rừng Thất Khê, Đèo Kẻng, có ngôi đền gọi là đền Khuôn Dầu. Tuy nhiên, thông tin về ngôi đền này còn rất ít và chưa được xác minh rõ ràng.
Việc bảo tồn và phát huy giá trị của những đền thờ Chúa Bà Tộc Mọi là vô cùng quan trọng. Đây không chỉ là những địa điểm tâm linh mà còn là những di sản văn hóa quý giá, cần được gìn giữ và truyền lại cho các thế hệ sau.
Nguồn: Denchua.com