Cô Bé Tân An: Thần tích & Đền thờ
Sau khi hành lễ tại đền Bảo Hà, nhiều du khách thập phương thường tìm đến đền Cô Bé Tân An, một ngôi đền nằm đối diện, bên kia dòng sông.
Vậy Cô Bé Tân An là ai? Thần tích và đền thờ của cô có gì đặc biệt? Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết nhất về vị thánh cô này.
Dưới suối khe lững lờ nước chảy
Ông hổ gầm vang dậy sơn lâm
Nhớ xưa có giặc ngoại xâm
Nữ trung anh kiệt dẹp quân bạo tàn
Cô Bé Tân An là ai?
Cô Bé Tân An được xem là hóa thân của Cô Bé Thượng Ngàn tại vùng đất Bảo Hà. Tương truyền, cô có tên húy là Hoàng Bà Xa, con gái của Quan Hoàng Bảy. Cô đã cùng cha lập công đánh đuổi giặc ngoại xâm, giữ yên bờ cõi, và được người dân vùng Bảo Hà và Khau Ban (Văn Bàn ngày nay) tôn kính thờ phụng.
Thần tích Cô Bé Tân An
Theo sử sách ghi lại, vào cuối đời Lê (1740-1786), các châu Thủy Vĩ, Văn Bàn và nhiều vùng khác thuộc phủ Quy Hóa thường xuyên bị giặc Tàu xâm lược và cướp phá. Trước tình hình đó, triều đình đã cử danh tướng Nguyễn Hoàng Bảy dẫn quân tiến dọc sông Thao, đánh đuổi giặc, giải phóng Khau Bàn và xây dựng Bảo Hà thành căn cứ địa vững chắc. Tương truyền rằng, khi lên trấn ải vùng này, tướng quân họ Nguyễn đã mang theo con gái là Nguyễn Hoàng Bà Xa.
Những đóng góp to lớn của Cô Bé Tân An
Trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm, Nguyễn Hoàng Bà Xa luôn là cánh tay phải đắc lực, sát cánh cùng cha đánh đuổi quân thù. Bà còn chiêu dụ các thổ ty, tộc trưởng, huấn luyện binh sĩ, rèn vũ khí, dự trữ lương thực và chữa bệnh cho dân nghèo. Sau khi chiến thắng, bà cùng người dân khai khẩn đất hoang, khai mỏ, xây dựng quê hương giàu đẹp. Với lòng yêu nước thương dân, sau khi qua đời, “Hương thơm còn lẫy lừng ánh hòa quang sáng tỏ muôn nơi”. Người dân trong vùng đã lập đền thờ để tưởng nhớ công lao to lớn của bà.
Nguyễn Hoàng Bà Xa còn được gọi là Cô Tân An hay Cô Bảy Tân An, người hầu cận Quan Hoàng Bảy, không phải là Cô Bảy trong hàng Tứ Phủ Thánh Cô.
Dị bản về đền Cô Bé Tân An
Một dị bản khác kể rằng, đền Cô Tân An đã tồn tại trước khi cha con Ông Hoàng Bảy lên trấn giữ vùng biên cương. Ngày xưa, nơi đây chỉ là một miếu nhỏ thờ Mẫu Thượng Ngàn, với hiện thân là La Bình Công Chúa. Đây là nơi cha con Quan Hoàng Bảy thường xuyên đến lễ bái mỗi khi xuất quân. Sau khi cha con Quan Hoàng Bảy mất, người dân nhớ công ơn của Nguyễn Hoàng Bà Xa nên đã đưa bà vào phối thờ. Trải qua thời gian, ngôi đền trở thành nơi thờ chính của Nguyễn Hoàng Bà Xa.
Đền thờ Cô Bé Tân An ở đâu?
Hiện nay, Đền Cô Tân An II (đối diện đền Quan Hoàng Bảy qua sông) và Đền Quan Hoàng Bảy có chung Ban Quản lý do UBND xã cử. Hai đền cũng tổ chức chung một lễ hội. Như vậy, Đền Cô Tân An II có tính chính tắc hơn về mặt pháp lý. Đền Bảo Hà cùng với Đền Cô Tân An II đã tạo thành “Quần thể di tích Thần vệ quốc Hoàng Bảy”, một điểm du lịch tâm linh thu hút hàng vạn du khách mỗi năm.
Khánh tiệc Cô Bé Tân An
Ngày tiệc Cô Bé Tân An là ngày 17 tháng 1 âm lịch.
“Đất Tân An địa linh chung tú
Chầu Văn Bàn cảnh thú sơn trang
Non xanh nước biếc trăng ngàn
Thỉnh mời Cô Bé Tân An ngự về
Thú non tiên bốn bề sông núi
Dấu sơn hà tụ hội khí thiêng
Tân An cổ tích lưu truyền
Tiếng thơm Cô Bé khắp miền gần xa…”